دندان قروچه (براکسیسم) چیست و چگونه آن را درمان کنیم؟
دو نوع اصلی براکسیسم، یعنی دندان قروچه شبانه و دندان قروچه بیدار تعریف می‌شوند؛ همچنین این اختلال بر اساس علت بروز به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. در براکسیسم اولیه دلیل مشخصی برای این عارضه وجود ندارد و نوع ثانویه در پی اختلالات روانی، عوارض جانبی داروها و تاثیرات برخی بیماری‌ها مشاهده می‌شود.
اصلاح بایت منجر به کاهش عوارضی می‌شود که درد و التهاب عضلات فک را به دنبال دارد و به وخیم نشدن دندان قروچه کمک می‌کند.
دندانپزشک – متخصص دندانپزشکی – روانشناس
عادت جویدن دندان‌ها با گذشت زمان در کودکان از بین می‌رود اما برای دندان قروچه فرزندتان حتما به دندانپزشک مراجعه نمایید.
اگر کودک در هنگام بیدار شدن سردرد و درد در ناحیه فک داشت یا دندان و لثه او دچار خون ریزی و آسیب شده بود، در اولین فرصت به دندانپزشک مراجعه کنید.
به دلیل صدای ناشی از جویدن دندان‌ها در خواب و درد در ناحیه صورت هنگام بیدار شدن، دندان قروچه بر خواب کودکان تاثیر منفی دارد.
علت دندان قروچه و ساییدن دندان‌ها روی هم
علت براکسیسم به طور کامل مشخص نیست اما اعتقاد بر این است که مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی، روانی و ژنتیکی در بروز این اختلال موثرند.
برخی از مهم‌ترین این عامل عبارتند از :
- استرس: دندان قروچه می‌تواند ناشی از استرس، خشم، تنش، نا امیدی یا هیجان باشد. تنش دائمی می‌تواند علت هر دو نوع این اختلال در نظر گرفته شود.
- سن و شخصیت: براکسیسم در بزرگسالان معمولا قابل رفع است اما در کودکان شایع‌تر است. این اختلال در افرادی با شخصیت تهاجمی، رقابتی و یا افراد بیش فعال احتمال بروز بیشتری دارد.
- سابقه خانوادگی: جویدن دندان در خواب می‌تواند یک مشکل ارثی باشد.
- عوارض دارویی: امکان دارد براکسیسم از عوارض غیر رایج مصرف برخی داروهای ضد افسردگی و آمفتامین‌ها باشد.
- اختلالات و بیماری‌ها: احتمالا دندان قروچه با مشکل ریفلاکس معده، اختلال بیش فعالی، صرع و دمانس ارتباط دارد. همچنین یکی از عوارض احتمالی پارکینسون و هانتینگتون است و گاهی می‌تواند علامت بیماری‌های مرتبط با عضلات فک و صورت یا حتی بیماری‌های اعصاب و روان باشد. جویدن دندان‌ها در خواب ممکن است به دلیل اختلال در تنفس اتفاق بیفتد.
- سایر موارد: مصرف نوشیدنی‌های دارای کافئین و الکل و استعمال دخانیات و داروهای روانگردان احتمال بروز براکسیسم را مخصوصا در شب افزایش می‌دهد. غیرطبیعی بودن شکل دندان‌ها و عدم تماس دندان‌های فک بالا و پایین باهم یا همان اکلوزال ناهماهنگ نیز در این اختلال موثرند.
برای دریافت مشاوره و دریافت سؤال بیشتر، با کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر محمد نیکزاد تماس حاصل فرمایید.
دندان قروچه در کودکان
حدود ۱۵% از کودکان و نوجوانان به براکسیسم مبتلا هستند و این اختلال بر سلامت دندان‌های آنها اثرات مخربی دارد. در اغلب موارد ساییدن دندان‌ها بر هم در شب رخ می‌دهد و گاهی آنچنان شدید است که صدای ناهنجاری تولید می‌کند.
دندان قروچه در کودکان معمولا بعد از بیرون آمدن نخستین دندان و همچنین بعد از رویش دندان‌های دائم بروز می‌کند و در اغلب موارد پس از رشد کامل دندان‌ها خود به خود رفع می‌شود. در کودکان نیز قرار داشتن در شرایط استرس شدید منشاء مهم این اختلال است. وجود پوسیدگی دندان در کودکان و دندان‌های آسیب دیده، درد در ناحیه فک و صورت که می‌تواند ناشی از رویش دندان یا عفونت گوش باشد، اختلالات خواب و تغذیه، برخی آلرژی‌ها و آلودگی‌های انگلی نیز در ایجاد دندان قروچه کودکان نقش دارند.
نشانه‌های دندان قروچه در کودکان
فشردن و ساییدن دندان‌های شیری به روی هم در موارد نادری ایجاد مشکل می‌کند. با این حال ممکن است احساس درد در ناحیه فک، سردرد، سایش دندان‌ها، کج شدن دندان‌ها و تماس غیرعادی دندان‌های دو فک ایجاد شود. اگر کودک شما از حساسیت و درد دندان‌های خود شکایت دارد، به دندان پزشک مراجعه نمایید.
دندان قروچه در بزرگسالان
به طور کلی ابتلا به براکسیسم سن خاصی ندارد و اگرچه در کودکان شیوع بیشتری دارد، در بزرگسالان هم اغلب در سنین ۲۰ تا ۴۰ دیده می‌شود و با افزایش سن احتمال بروز آن کاهش می‌یابد به طوری که کمترین شیوع را در افراد بالای ۶۵ سال داراست. همانطور که گفته شد دندان قروچه با عوامل متعددی مرتبط است.
علائم دندان قروچه
در صورت وجود هریک از علائمی که در ادامه ذکر می‌شود احتمال ابتلا به براکسیسم وجود دارد:
- دندان درد، سردرد و درد عضلات فک در هنگام بیدار شدن از علائم بارز جویدن دندان‌ها در خواب است.
- صدای ساییده شدن دندان‌ها به هم که گاهی ممکن است آنقدر شدید باشد که توسط اطرافیان شنیده شود.
- تورم، خونریزی و درد لثه‌ها و آسیب دیدگی، شکستگی و احساس لق شدن دندان‌ها نیز دیده می‌شود. همچنین ممکن است دندان‌ها به گرما و سرما حساسیت نشان دهند.
- شنیده شدن صدا در مفصل فک و در موارد معدودی تورم گوشه‌های فک پایین به علت فشار و ساییدن مداوم دندان‌ها بر هم به عنوان علامت دندان قروچه در نظر گرفته می‌شود. این تورم موقتی است و بعد از درمان موثر از بین خواهد رفت.
عوارض دندان قروچه
براکسیسم می‌تواند طیف وسیعی از مشکلات دندانی و غیردندانی را ایجاد کند. فشار دائمی بر دندان‌ها باعث آسیب دیدن و از بین رفتن مینای دندان، شکستگی و لق شدن دندان‌ها می‌شود. این سایش مداوم می‌تواند باعث شکستگی مواد پرکننده دندان در افرادی که دندان پر شده دارند بشود.
اگر دندان قروچه درمان نشود ممکن است ساییدگی دندان‌ها به حدی باشد که نیاز به استفاده از بریج، روکش، عصب کشی و ایمپلنت ضروری باشد. دندان قروچه می‌تواند باعث خروج ایمپلنت از جای آن شود و درمان با ایمپلنت را با مشکل جدی مواجه کند. دندان قروچه یکز از دلایل پس زدن ایمپلنت دندان است. این اختلال حتی فک‌ها را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد و در نتیجه آن اختلالات فکی – گیجگاهی تشدید شده و منجر به گرفتگی مفاصل و ماهیچه‌های فک، سردرد و گوش درد و در موارد نادری تغییر شکل ظاهری فرد و بزرگ شدن ماهیچه‌های آرواره می‌شود.
با ایمپلنت دندان به شیوه مدرن آشنا شوید.
تشخیص دندان قروچه
اگر علائم و عوارض براکسیسم را دارید و احساس می‌کنید به دندان قروچه مبتلا هستید بهتر است در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه نمایید. دندانپزشک ابتدا پرسش‌هایی در مورد سلامت دهان و دندان‌هایتان، تنش‌های روزانه، داروهایی که مصرف می‌کنید، سابقه بیماری‌هایتان و علائم احتمالی دندان قروچه که مشاهده کردید مطرح خواهد کرد. سپس عضلات فک و آسیب‌های دندان‌ها و لثه را با دقت معاینه می‌کند و در صورت نیاز با استفاده از اشعه ایکس از دندان‌های شما عکس برداری رادیولوژی انجام می‌دهد تا شدت و میزان آسیب را بسنجد و درمان مناسبی ارائه دهد.
درمان دندان قروچه
به دلیل این امر که درمان براکسیسم به علت بروز آن بستگی دارد؛ در صورت تشخیص زود هنگام بیماری و علت آن، می‌توان با رفع عامل ایجاد یا تشدیدکننده اختلال دندان قروچه آن را درمان کرد. برای مثال:
- اگر خود دندان‌ها دچار مشکلاتی باشند که باعث بروز این اختلال شده باشد با رفع آن مشکلات از طریق پر کردن و روکش کردن دندان‌ها و چنین اقداماتی به درمان میپردازیم.
- آموزش روش‌های مقابله با استرس و تنش و مشاوره در صورتی که منشاء دندان قروچه ناراحتی‌های عصبی باشد. همچنین تجویز مقطعی برخی داروها مانند گاباپنتین و پروپرانولول نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
- تغییر و جایگزینی داروهای تجویز شده‌ای که عامل براکسیسم شناخته شده‌اند.
اما در حالتی که تشخیص به موقع اتفاق نیفتد و این اختلال به شکل یک عادت بروز کرده باشد؛ برای درمان آن باید از روش‌های اصلاح عادتی استفاده کرد و به طور معمول درمان دارویی تجویز نمی‌شود.
چند مورد از روش‌های درمان دندان قروچه عبارتند از:
- استفاده از گاردهای دهانی، انواع نایت گارد برای دندان قروچه‌های شبانه و پروتزهای محافظ برای جلوگیری از سایش دندان‌ها
- استفاده از بیوفیدبک، دستگاهی که بر روی سر قرار می‌گیرد و در صورت انقباض عضلات صورت ناشی از براکسیسم صدایی ایجاد می‌کند که با قطع شدن جویدن دندان‌ها متوقف می‌شود.
- گاهی برای درمان دندان قروچه شل کننده‌های عضلانی تجویز می‌شوند.
آیا دندان قروچه درمان طبیعی و خانگی دارد؟
علاوه بر روش‌های فوق، نوشیدن روزانه ۲ الی ۳ فنجان دمنوش‌های آرام بخش مانند چای سبز و بابونه به فرد در کاهش تنش کمک می‌کند. همچنین انجام تمرینات ریلکسیشن با تمرکز بر عضلات فک و آرواره نیز با افزایش گردش خون در جلوگیری از بروز براکسیسم موثر است.
کنترل دندان قروچه در کودکان
در بسیاری از موارد، برای کودکان درمان ضروری نیست و براکسیسم پس از حدود ۱۰ سالگی به شکل خود به خود متوقف می‌شود. برای اطفال امکان درمان دندانپزشکی وجود ندارد و درمان باید به صورت تشخیص و رفع عامل دندان قروچه اجرا شود. برای کنترل این اختلال در کودکان می‌توان تلاش کرد که استرس و تنش کودک علی الخصوص قبل از خواب کاهش پیدا کند. همچنین استفاده از تمرینات کششی و ماساژ برای ریلکس کردن عضلات صورت و فک کودکان موثر است. اطمینان حاصل کردن از اینکه کودک به اندازه کافی آب دریافت می‌نوشد نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
روش‌های پیشگیری از جویدن دندان‌ها
- مراجعه به مشاور به منظور فراگیری روش‌های موثر کنترل استرس و خشم و مقابله با هیجانات می‌تواند کمک کننده باشد.
- محدود کردن مصرف نوشیدنی‌های حاوی کافئین و الکل و استعمال دخانیات احتمال بروز دندان قروچه را کاهش می‌دهد.
- جویدن آدامس و حتی مواد غیرخوراکی باعث افزایش امکان ایجاد این اختلال می‌شود؛ پس از انجام آنها خودداری نمایید.
- کمپرس داغ نیز برای ریلکس کردن عضلات فک موثر است.
برای دریافت مشاوره و دریافت سؤال بیشتر، با کلینیک تخصصی دندانپزشکی دکتر محمد نیکزاد تماس حاصل فرمایید.
منبع: nidcr.nih.gov
