دلایل تغییر رنگ دندان‌ها | پیشگیری و درمان لکه‌های دندان

رنگ طبیعی دندان

باور عموم بر این است که تنها دندان‌های سفید سالم هستند و اگر دندان‌های فردی به زردی میل پیدا کند، به معنای رعایت نکردن بهداشت فردی‌ست؛ اما این باور درست نیست. زرد بودن دندان‌ها همیشه دلیل اکتسابی نداشته و نشانه‌ی دقیقی برای سنجش سلامتی دندان نیست. مینای دندان لایه‌ای محکم با سایه‌ی سفید است که سطح دندان‌ها را پوشانده است. در زیر مینای دندان عاج دندان قرار دارد که سفید رنگ نیست. ضخامت مینا در افراد مختلف متفاوت است. در افرادی که مینای نازکی دارند، عاج دندان بیشتر دیده می‌شود؛ بنابراین دندان‌های این دسته افراد زردتر از افراد دیگر است.

انواع تغییر رنگ دندان

تغییر رنگ دندان‌ها را می‌توان در سه دسته کلی تقسیم‌بندی کرد؛

• تغییر رنگ سطحی

اگر تغییر رنگ دندان‌های شما از نوع خارجی باشد، به این معنی است که لکه‌های رنگی در اثر عوامل بیرونی، مثل غذا، ایجاد شده و احتمالاً فقط مینای دندان‌ها را تحت تاثیر قرار داده است.

• تغییر رنگ عمیق

این نوع لکه‌ها درون دندان می‌‎شوند، نه در سطح خارجی آن. به همین دلیل است که از بین بردن لکه‌های عمیق با مواد سفیدکننده دندان دشوار به نظر می‌رسد. عواملی همچون داروهای مختلف و ژنتیک می‌توانند منجر به بروز این مشکل شوند.

• تغییر رنگ مرتبط با سن

معمولاً با بالا رفتن سن، مینای دندان شروع به تحلیل رفتن می‌کند. بخشی که زیر مینا قرار دارد عاج نام دارد که زرد رنگ است. با تحلیل رفتن مینا، مقداری از عاج دندان مشخص می‌شود و دندان زرد به نظر می‌رسد.

علت‌های تغییر رنگ دندان

پیش‌تر در مورد سه دسته‌ی کلی تغییر رنگ دندان‌ها صحبت کردیم، حال وقت آن است که ببینیم چه مواردی موجب لکه گرفتن دندان‌ها می‌شود. برخی از اوقات رنگ غیرمتعارف دندان‌ها به دلایل ژنتیکی ایجاد می‌شود؛ اما در بسیاری از مواقع سبک زندگی انسان باعث تغییر رنگ مینای دندان می‌شوند. در این بخش به بررسی مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در لکه گرفتن دندان می‌پردازیم.

غذاها و نوشیدنی‌ها

برخی از غذاها و نوشیدنی‌های رنگی و یا تیره حاوی موادی شیمیایی به نام کروموژن هستند. کروموژن‌ها ترکیب‌هایی هستند که به خودی خود رنگ ندارند؛ اما حاوی کروموفر می‌باشند که ممکن است سبب ایجاد رنگدانه شود. این نوع از مواد غذایی می‌توانند باعث ایجاد لکه بر روی مینای دندان شوند؛ مخصوصاً اگر فرد بهداشت دهان و دندان خود را به خوبی رعایت نکند. چای، قهوه، شراب، ذغال اخته، گوجه فرنگی و تمشک انواعی از مواد غذایی هستند که باعث تغییر رنگ مینا می‌شوند. لازم به ذکر است که رنگ‌های مصنوعی خوراکی نیز که در برخی از غذاها وجود دارد باعث لکه گرفتن دندان می‌شوند.

تارتار

در صورت عدم رعایت بهداشت، لایه‌ای چسبناک در محل تلاقی لثه و دندان ایجاد می‌‎شود. به این لایه پلاک می‌گویند. پلاک در صورت عدم رسیدگی سخت‌تر شده و تبدیل به ماده‌ای به نام تارتار یا کلکولوس می‌شود. تارتار مولکول‌های قندی را جذب کرده و سپس اسیدی تولید می‌کند که به مینای دندان می‌چسبد و آن را تضعیف می‎کند. کلکولوس بر روی رنگ دندان تاثیر دارد و تنها توسط دندانپزشک پاک خواهد شد. ممکن است دندانپزشک ابتدا جرمگیری دندانها را به شما پیشنهاد دهد.

دخانیات

مینای دندان متخلخل است و منافذی میکروسکوپی دارد. تنباکو و نیکوتین موجود در سیگار و قلیان دارای موادی‌ست که به این منافذ می‌چسبند و در صورت استفاده مکرر به تدریج دندان را تیره‌تر می‌کنند. آمارها حاکی از آنند که تغییر رنگ دندان در افراد سیگاری چندین برابر افراد غیرسیگاری است.

دارو

برخی از داروها نیز در صورت استفاده‌ی تدریجی می‌توانند رنگ دندان را تغییر دهند. آنتی بیوتیک تتراسایکلین از این دسته است. البته این مورد بیشتر بر روی دندان‌های شیری اثر می‌گذارد.

هیپوپلازی مینای دندان

هیپوپلازی مینای دندان اختلالی‌ست که باعث نازک شدن مینا و بروز لکه‌های سفید یا زرد بر روی آن می‌شود. این بیماری ممکن است مادرزادی باشد؛ اما برخی مواقع به دلایل اکتسابی نیز بروز پیدا می‌کند. برخی از مهم‌ترین دلایل ایجاد این بیماری عبارت‌اند از:

• کمبود کلسیم
• زایمان زودرس، آسیب به دندان
• قرار گرفتن در معرض سموم
• برخی از عفونت‌های ویروسی چون سرخک و آبله مرغان.

افزایش سن

همانطور که قبل‌تر نیز اشاره کردیم، با بالا رفتن سن بافت مینای دندان نازک می‌‎شود؛ در نتیجه سایه‌ای زردرنگ بر روی دندان‌ها تشکیل می‌شود. این رنگ زرد مربوط به عاج دندان است که لایه‌ی زیرین مینا بوده و رنگ طبیعی آن زرد است.

ژنتیک

ژنتیک نیز بر روی رنگ دندان‌ها اثر دارد. در کل رنگ دندان‌های هر فرد با دیگری متفاوت است. ضمناً میزان استحکام و مقاومت به سایش مینا،برخی از بیماری‌های زمینه‌ای و شکل‌گیری صحیح استخوان و دندان فرد نیز به ژنتیک او مربوط است. این موارد نیز می‌توانند بر تغییر رنگ دندان اثرگذار باشند.

پوسیدگی دندان

اسیدهایی که توسط پلاک‌ها و تارتار ایجاد می‌شوند مینای دندان را تضعیف می‌کنند. گاهی از اوقات این روند به قدری ادامه پیدا می‌کند که حفره‌ها و شکاف‌هایی بر روی مینای دندان ایجاد می‌شود. باکتری‌ها از این حفره‌ها عبور می‌کنند و منجر به پوسیدگی دندان می‌شوند. در بسیاری از افراد در اطراف پوسیدگی‌های دندانی لکه‌های تیره نیز ایجاد می‌شود.

فلوروزیس

فلوروزیس به معنای تغییر رنگی‌ست که در پی مصرف بیش از حد فلوراید ایجاد می‌شود. منظور از مصرف فلوراید در اینجا، مصرف سیستمیک آن است نه مصرف موضعی. مثلاً ممکن است در آب برخی از مناطق فلوراید زیادی وجود داشته باشد و یا اینکه به برخی از مواد غذایی فلوراید اضافه شود. فلوروزیس به شکل لکه‌های سفید، خاکستری و یا قهوه‌ای بروز پیدا می‌کند.

این مشکل بیشتر در کودکان زیر ۸ سال رخ می‌دهد. ضمناً  می‌توان گفت که فلوروزیس به جز تاثیر منفی بر زیبایی دندان، خطر دیگری ندارد. لازم به دکر است در روش فلوراید تراپی نیز ممکن است رنگ دندان‌هایتان کمی تغییر کند. این تغییر رنگ دندان‌ها موقتی بوده و جای نگرانی ندارد و پس از چند روز از بین می‌رود.

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک نوعی بیماری خودایمنی است که در آن بدن به مصرف گلوتن واکنش نشان می‌دهد و نهایتاً به دستگاه گوارش آسیب می‌زند. در بسیاری از افراد آسیب دندان‌ها، ایجاد لکه و تغییر رنگ آن‌ها یکی از علائم اولیه‌ی این بیماری می‌باشد.

سوابق دندان‌پزشکی

برخی از درمان‌های پیشین دندانپزشکی می‌توانند موجب تغییر رنگ دندان شوند؛ مثلاً یکی از انواع روکش‌ دندان با نام pfm خطی تیره بر روی دندان ایجاد می‌کنند و یا فلزهای موجود در مواد پرکردگی می‌توانند رنگ خود را به مرور زمان به سطح دندان منتقل کنند.

منظور از شیشه‌ای شدن دندان چیست؟

اگر دقت کرده باشید، لبه‌ی پایینی دندان‌های برخی از افراد شفاف‌تر از دیگر نقاط دندانشان است. در این مواقع به اصطلاح می‌گویند دندان فرد شیشه‌ای شده است. همانطور که می‌دانید، مینای دندان لایه‌ای سخت است که در سطح بیرونی دندان قرار داشته و وظیفه‌ی حفاظت از دندان را در اختیار دارد. هرچقدر هم مینای دندان مستحکم باشد، ممکن است به دلیل عواملی همچون سبک زندگی فرد، فرسوده شده و از بین برود. این فرسودگی از لبه‌های پایینی دندان شروع می‌شود و اگر به آن توجه نشود ممکن است در تمامی سطح دندان گسترش یابد.

تفاوت پوسیدگی و تغییر رنگ دندان

حفره‌های پوسیدگی ممکن است باعث تغییر رنگ دندان نیز بشوند؛ با این حال هر تغییری در رنگ دندان‌ها مربوط به پوسیدگی نیست. لکه‌ها و حفره‌های پوسیدگی ممکن است شبیه به هم به نظر برسند؛ اما حفره‌ها عمیق‌تر بوده و آسیبی دائمی به دندان وارد می‌کنند و باید توسط دندانپزشک و با استفاده از مواد پرکردگی چون آمالگام و کامپوزیت درمان شوند؛ در حالی که لکه‌ها معمولاً موقت بوده و با روش‌های خانگی و کلینیکی از بین می‌روند.

طبقه‌بندی لکه‌های دندانی بر اساس رنگ

دلیل و نوع لکه‌های دندان را تا حدودی می‌توان بر اساس رنگ آن‌ها تعیین کرد.

• لکه‌های زردرنگ: لکه‌های زردرنگ ممکن است به دلایل بسیاری ایجاد شوند؛ مثلاً سیگار کشیدن، جویدن تنباکو، برخی از مواد غذایی چون شراب، قهوه و چای، مصرف بیش از حد مواد قندی، بهداشت ضعیف دهان و دندان، برخی از داروها و خشکی مزمن دهان.
• لکه‌های سفید: یکی از معمول‌ترین دلایل ایجاد لکه‌های سفید، فلوروزیس، یا مصرف بیش از حد فلوراید، است. حفره‌های پوسیدگی دندانی نیز در مراحل اولیه ممکن است باعث ایجاد لکه‌های سفید شوند.
• لکه‌های قهوه‌ای: پوسیدگی‌های گسترش‌یافته و درمان نشده، تجمع تارتار، استفاده از محصولات حاوی تنباکو و مواد غذایی چون شراب، قهوه، چای، انار، ذغال اخته و… می‌توانند لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای بر روی دندان ایجاد کنند.
• لکه‌های سیاه: لکه‌های سیاه رنگ در اثر پوسیدگی‌های پیشرفته، استفاده از مکمل‌های غذایی حاوی آهن مایع و مواد دندانپزشکی که سولفید نقره دارند ایجاد می‌شوند.
• لکه‌های بنفش: در مواردی برخی از افراد متوجه لکه‌هایی با تناژ بنفش بر روی دندان‌هایشان می‌شوند. محققان عقیده دارند که این لکه‌ها در اثر مصرف خیلی زیاد و مداوم شراب قرمز به وجود می‌آیند.

جلوگیری از تغییر رنگ دندان‌ها

اگر در حال حاضر دچار تغییر رنگ دندان نشده‌اید، بهترین کار این است که روش‌های پیشگیری از ایجاد این مشکل را بررسی کرده و به آن‌ها عمل نمایید.

• رعایت بهداشت دهان و دندان به پیشگیری از تغییر رنگ بسیار کمک می‌کند. روزانه دو مرتبه دندان‌ها را با خمیردندان‌های حاوی فلوراید مسواک زده و یک مرتبه از نخ دندان استفاده نمایید.
• از دهانشویه استفاده کنید. اگر دهانشویه حاوی فلوراید است برای کودکان زیر ۶ سال توصیه نمی‌شود.
• پس از خوردن غذا و یا خوراکی‌هایی که حاوی مواد رنگی هستند دندان‌ها را مسواک بزنید.
• برای نوشیدن نوشیدنی‌های رنگی، ترجیحاً هر نوشیدنی غیر از آب، از نی استفاده کنید.
• از مصرف دخانیات پرهیز کنید.
• هر ۶ ماه یک بار به کمک یک دندانپزشک متخصص دندان‌های خود را تمیز کنید.
• مصرف غذاهای شیرین را کم کنید.
• مصرف خوراکی‌ها و غذاهایی که حاوی رنگ مصنوعی هستند را کاهش دهید.
• مصرف مواد غذایی که می‌توانند به جلوگیری از تغییر رنگ دندان‌ها کمک کنند افزایش دهید؛ مثل سبزیجات، کلم بروکلی، اسفناج، پنیر و ماست تخمیری، غلات، هویج، زنجبیل، کلم پیچ و…

درمان تغییر رنگ دندان

اگر رنگ دندان‌هایتان تغییر کرده‌اند، نگران نباشید؛ زیرا این مشکل معمولاً با مراجعه به دندانپزشک یا روش‌های خانگی قابل حل است. پر واضح است که هر چقدر سریع‌تر اقدام به رفع این مشکل کنید، نتیجه‌ی به دست آمده مطلوب‌تر خواهد بود.

بلیچینگ دندان

بلیچینگ دندان روشی برای سفید کردن دندان‌های طبیعی انسان است که تحت نظر دندانپزشک انجام می‌شود. بلیچینگ می‌تواند در مطب و توسط خود دندانپزشک و یا در خانه و توسط خود شما انجام شود؛

• بلیچینگ در مطب با موادی که حاوی غلظت بیشتری از پراکسید هیدروژن هستند انجام شده و تاثیر آن سریع است.
• بلیچینگ در خانه نیز تحت نظارت دندانپزشک انجام می‌شود. وی ژلی مخصوص و سفارشی را برای شما آماده کرده و دستورالعمل دقیق استفاده از آن را برایتان شرح می‌دهد. گفته می‌شود که این روش باعث ایجاد حساسیت کمتری در دندان‌ها می‌شود.

محصولات سفیدکننده‌ی دندان

برخی از محصولات سفیدکننده‌ی دندان، مانند انواع خمیردندان‌های سفیدکننده، بدون نسخه‌ی پزشک عرضه می‌شوند. میزان اثربخشی این محصولات متفاوت است و مشخص است که تاثیر سریعی ندارند. بهتر است قبل از استفاده از هر محصول سفیدکننده‌ای با دندانپزشکتان مشورت کنید؛ زیرا برخی از محصولات می‌توانند به دندان‌هایتان آسیب بزنند.

ترمیم‌های دندانپزشکی

ترمیم‌های دندانپزشکی همچون لمینت دندان و کامپوزیت ونیر امروزه طرفداران بسیاری پیدا کرده‌اند. این ترمیم‌ها می‌توانند ظاهری زیبا و لبخندی هالیوودی برایتان به ارمغان بیاورند. ونیرهای کامپوزیت و لمینت‌ها در واقع پوسته‌ای نازک از جنس کامپوزیت و یا سرامیک پرسلن هستند که توسط دندانپزشک بر روی سطح دندان چسبانده شده و ظاهری زیبا و درخشان به آن می‌بخشند.

دقت کنید که در این روش‌ها دندان طبیعی شما سفید نمی‌شود؛ بلکه پوسته‌ای از مواد درخشان و سفیدرنگ بر روی آن قرار می‌گیرد. استفاده از لمینت دندان سرامیکی یا همان پرسلن ونیر در دندانپزشکی زیبایی محبوب‌تر از کامپوزیت است. لمینت‌ها سطحی نفوذناپذیر دارند و دچار تغییر رنگ نمی‌شوند.

توجه داشته باشید که هیچ‌ کسی بهتر از دندانپزشک نمی‌تواند شما را در انتخاب مناسب‌ترین روش درمان تغییر رنگ دندان‌ راهنمایی کند؛ پس پیش از اقدام به انجام هر کاری با دندانپزشک خود مشورت کنید. وی روش‌های مختلف سفید کردن دندان را برایتان توضیح داده و عوارض و هزینه‌های هر کدام را شرح می‎دهد. در آخر بر اساس وضعیت دندان‌ها و سوابق پزشکی و میزان بودجه‌تان مناسب‌ترین روش را انتخاب می‌کند.

منبع: webmd.com