درمان ریشه‌ی دندان چیست و چه تفاوتی با عصب کشی دارد؟

پالپ دندان یک بافت همبندی‌ست که شامل اعصاب و عروق خونی می‌شود. این بافت از نواحی گردنی دندان تا انتهای کانال‌های ریشه ادامه‌ پیدا می‌کند. گاهی اوقات عواملی همچون باکتری باعث آسیب دیدن پالپ و ایجاد درد می‌شوند. در این مواقع بیمار به درمان ریشه نیاز پیدا می‌کند.

اما روش‌های درمان ریشه و روت کانال تراپی چیست؟ درمان ریشه دندان چه تفاوتی با عصب کشی دارد؟ منظور از درمان مجدد ریشه دندان چیست؟ نشانه‌های رسیدن دندان به عصب چیست؟ این‌ها سؤالاتی هستند که ما قصد داریم در این مقاله به آنها پاسخ دهیم. با ما همراه باشید.

روت کانال تراپی یا درمان ریشه دندان چیست؟

درمان ریشه‌ی دندان یا RCT یک روش درمانی در دندانپزشکی است که عفونت و باکتری‌های ایجادکننده‌ی آن را از کانال‌های ریشه‌ی دندان حذف کرده و از عفونت و آسیب بیشتر به دندان جلوگیری می‌کند. دندانپزشکان سالانه میلیون‌ها دندان عفونی را با روش روت کانال تراپی نجات می‌دهند.

به طور خلاصه در طی این روش درمانی پالپ عفونی دندان برداشته شده و درون کانال ریشه کاملاً تمیز و عاری از هرگونه باکتری می‌شود؛ زیرا یک دندان بالغ می‌تواند بدون پالپ نیز زنده بماند و از بافت‌های مجاور تغذیه کند. پس از آن با استفاده از مواد مخصوص دندانپزشکی ریشه‌ی دندان پر شده و کاملاً مهر و موم می‌شود.

بسیاری از افراد ذهنیت خوبی نسبت به درمان ریشه‌ی دندان ندارند. باید بگوییم که جای نگرانی نیست؛ زیرا روش‌های مدرن ترمیم ریشه دردآور و سخت نیستند. درجه سختی این روش‌های درمانی تقریباً به اندازه‌ی مراحل پر کردن دندان ساده است. تسکین درد ناشی از پالپ عفونی و نجات اینگونه دندان‌ها جز با RCT میسر نیست؛ پس در صورت مشاهده‌ی کوچکترین اثری از عفونت دندان در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه نمایید.

درمان ریشه چه تفاوتی با عصب کشی دارد؟

درمان ریشه‌ی دندان فرایندی‌ست که در طی آن دندانپزشک بافت همبندی عفونی واقع در کانال‌های ریشه را خارج کرده و جای آن را با مواد زیست سازگار دندانپزشکی پر می‌کند. عصب کشی دندان اصطلاحی‌ست که در میان عام مردم به درمان ریشه‌ی دندان اطلاق می‌شود و تفاوتی با روت کانال تراپی ندارد.

آیا عصب کشی درمانی رایج است؟

بله! روت کانال تراپی یا عصب کشی یکی از متداول‌ترین درمان‌های دندانپزشکی‌ست. به گزارش انجمن اندودنتیست‌های آمریکا، هر سال بیش از ۱۵ میلیون کانال ریشه در آمریکا درمان می‌شوند. این به این معناست که روزانه حدوداً ۴۱ هزار عصب کشی در ایالات متحده انجام می‌شود.

درمان ریشه دندان چه زمانی باید انجام شود؟

هنگامی که اندودنتیست با معاینه و مشاهده‌ی عکس رادیوگرافی متوجه عفونت در پالپ دندان شود، مشخص می‌شود که دندان به عصب کشی نیازمند است. پالپ توسط باکتری‌هایی که در دهان زندگی می‌کنند عفونی می‌شود. در حالت عادی این باکتری‌ها راهی برای نفوذ به درون دندان ندارند؛ اما ممکن است در صورت:

• پوسیدگی دندان
• آسیب به دندان در اثر افتادن
• یک پرشدگی نامناسب و شل و…

این باکتری‌ها به درون بافت دندان نفوذ کنند و باعث عفونت پالپ شوند.

اگر در این هنگام درمان ریشه انجام نگیرد، این باکتری‌ها در نهایت باعث از بین رفتن پالپ و مرگ دندان می‌شوند. این موضوع باعث ضعیف شدن استخوان تورم رباط‌های اطراف شده و دندان را لق می‌کنند. این دندان در نهایت باید کشیده شود.

نشانه‌های دندانی که به عصب رسیده کدام است؟

علائمی وجود دارد که نشان می‌دهند یک دندان نیاز به عصب کشی دارد. در ادامه مهم‌ترین این علائم را بررسی می‌کنیم:

• درد شدید دندان: دندان درد شدید و عمیق ممکن است نشانه‌ی عفونت پالپ باشد؛ البته دیگر بیماری‌های دندانی نیز به درد منجر می‌شوند؛ بنابراین در صورت احساس درد این مشکل را با دندانپزشک خود در میان بگذارید.
• تورم لثه‌ها: لثه‌ کانال‌های ریشه را از دیدرس ما خارج می‌کند. هنگام عفونت پالپ موجود در کانال ریشه، این عفونت ممکن است باعث التهاب و تورم لثه شود.
• لق شدن دندان: ممکن است لق شدن دندانتان به این دلیل باشد که بافت عفونی پالپ استخوان دندانتان را نرم کرده و در نتیجه‌ی آن دندان ثبات خود را از دست داده باشد.

• جوش زدن لثه: ممکن است عفونت به شکل جوش بر روی لثه‌ها بروز پیدا کند. این جوش‌ها حاوی چرک عفونی هستند که طعم و بوی نامطبوعی را ایجاد می‌کند.
• حساسیت به سرما یا گرما: اگر پس از خوردن نوشیدنی‌های داغ یا غذاهای سرد احساس درد کنید، ممکن است به درمان ریشه نیاز داشته باشید.
• تورم فک و صورت: گاهی چرک عفونی به شکل جوش بروز پیدا نمی‌کند؛ بلکه در محل جمع شده و باعث تورم فک و صورت می‌شود.
• درد در هنگام جویدن غذا و گاز گرفتن: درد در هنگام جویدن و گاز گرفتن غذا می‌تواند به دلیل آسیب دیدن اعصاب دندان باشد.
• تغییر رنگ دندان‌ها: در هنگام عفونت مغز دندان، خون‌رسانی به دندان به خوبی انجام نمی‌شود؛ در نتیجه ممکن است دندان تیره‌تر شده و تغییر رنگ دهد.

در صورتی که به موقع برای درمان دندان اقدام نکنید، عفونت گسترده‌تر شده و در نهایت باعث مرگ پالپ می‌شود. در نتیجه‌ی مرگ پالپ ممکن است علائم عفونت آن از بین بروند و شما تصور کنید دندان بهبود یافته است؛ در صورتی که پالپ عفونی نمی‌تواند خود را درمان کند و از بین رفتن علائم در نتیجه‌ی گسترش عفونت رخ داده است.

روش‌های درمان ریشه دندان

سه روش کلی برای درمان ریشه‌ی آسیب‌دیده وجود دارد:

• درمان ریشه بدون جراحی: این روش متداول‌ترین روش درمانی دندانپزشکی برای نجات دندانی‌ست که به عصب رسیده است. در هنگام صحبت از درمان ریشه‌ی دندان، بطور پیش‌فرض این روش را در نظر می‌گیرند. این روش برای اکثر بیماران، مخصوصاً کسانی که به موقع برای ترمیم کانال ریشه‌شان اقدام کرده‌اند، جوابگو است و کمترین عوارض را دارد. در این روش تمامی بافت عفونی دندان برداشته شده و کانال ریشه با مواد دندانپزشکی پر می‌شود.
• آپیکوکتومی یا درمان ریشه میکروسکوپی: اگر پس از عصب کشی همچنان مقداری از بافت عفونی پالپ در درون کانال باقی مانده باشد، پس از چند ماه بیمار دچار درد شدید می‌شود. در این مواقع با آپیکوکتومی بافت پالپ باقیمانده را از دندان خارج می‌کنند. این روش نیاز به بیهوشی دارد و دوران نقاهت آن بیشتر از روش معمولی طول می‌کشد.
• پالپوتومی و پالپکتومی: این دو روش برای درمان ریشه‌ی دندان کودکان استفاده می‌شوند. در پالپوتومی عفونت پالپ در مراحل اولیه برداشته می‌شود؛ درحالیکه در پالپوکتومی هنگامی انجام می‌شود که عفونت به تمام پالپ دندان سرایت کرده باشد. در این روش تمامی بافت پالپ با یک جراحی کوچک برداشته می‌شود.

اگر دندان عفونی با عصب کشی و درمان ریشه نجات پیدا نکند مجبور به کشیدن دندان خواهید شد در این مرحله دندان پزشک راه‌های جایگزین را با شما در میان خواهد گذاشت. از بهترین روش‌های جایگزین دندان از دست رفته می‌توان به ایمپلنت دندان اشاره کرد.

آمادگی برای درمان ریشه

پیش از آغاز عصب کشی نیاز است که چند نکته را رعایت کنید.

• ممکن است دندانپزشک‌ شما تا پیش از نوبت عصب کشی چند نوع آنتی‌بیوتیک تجویز کند. این داروها را سر وقت بخورید.
• همچنین پس از اتمام درمان ریشه ممکن است تا چندین ساعت قادر به خوردن غذا نباشید؛ پس بهتر است پیش از مراجعه به مطب یک وعده غذایی سالم میل نمایید.
• از چند روز قبل از نوبت دندانپزشکی‌تان سیگار نکشید؛ تنباکو در روند بهبودی بدن اختلال ایجاد می‌کند.

مراحل درمان ریشه دندان

در این بخش قصد داریم مراحل درمان ریشه بدون جراحی را قدم به قدم بررسی کنیم.

1. بی‌حسی: درمان ریشه‌ی دندان با بی‌حسی موضعی آغاز می‌شود. این عمل با تزریق داروی بی‌حسی به لثه و اطراف دندان عفونی انجام می‌شود. توجه داشته باشید که اگر به بیماری خاصی همچون فشار خون مبتلا هستید، باید دندانپزشک را مطلع کنید تا از نوع داروی بی‌حسی را تغییر دهد.
2. قراردادن رابردم: رابردم یک وسیله‌ی پلاستیکی است که برای ایزوله کردن دندان موردنظر استفاده می‌شود. پس از بی‌حسی اندودنتیست رابردم را درون دهان قرار می‌دهد.
3. ایجاد دسترسی به کانال: در این مرحله اندودنتیست برای دسترسی به کانال‌های ریشه و پالپ تاج دندان را سوراخ می‌کند.
4. خارج کردن پالپ: پس از ایجاد دسترسی به کانال‌ها، باید بافت عفونی پالپ را از درون کانال تخلیه کرده و کانال را تمیز کرد. از یک محلول ضدعفونی کننده برای از بین بردن باکتری‌ها و عفونت‌های واقع در کانال استفاده می‌شود. اندودنتیست باید دقت کند که تمامی بافت عفونی را خارج کند؛ در غیراینصورت چندین ماه پس از عصب کشی به آپیکوکتومی احتیاج پیدا خواهید کرد.
5. شکل دادن به کانال‌های ریشه: دندانپزشک با استفاده از ابزارهای ریز دندانپزشکی کانال‌های تخلیه شده را شکل داده و سپس برای دفعه‌ی دوم کانال‌ها را تمیز و ضدعفونی خواهد کرد.
6. آبچوریشن: امکان دارد پس از تخلیه و شکل دادن به کانال‌ها اندودنتیست کانال را با ماده‌ی خمیرمانندی به نام پانسمان بطور موقت پر کند و آبچوریشن را به جلسه‌ی بعد موکول کند. برای انجام آبچوریشن ابتدا این مواد موقت را برداشته و سپس کانال‌های ریشه را با موادی زیست سازگار به نام گوتا پرکا و سیلر پر می‌کند.
7. قرار دادن روکش: در این مرحله باید اطمینان حاصل کرد که راه دسترسی به ریشه‌ کاملاً مسدود شده است تا باکتری‌ها نتوانند مجدداً به درون کانال نفوذ کنند. پس از مطمئن شدن از بسته شدن سوراخ دسترسی، دندانپزشک برای روکش دندان اقدام می‌کند. اگر دندان به شدت آسیب دیده باشد، ممکن است پایه‌هایی را برای استحکام بیشتر درون دندان قرار دهد. به این پست و کور گفته می‌شود.

مراقبت‌های پس از درمان ریشه

• تمیز نگه داشتن دهان پس از عصب کشی بسیار مهم است و از عفونت مجدد جلوگیری می‌کند. از مسواک، نخ دندان و دهانشویه استفاده کنید.
• در هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن مراقب باشید که به دندان آسیب نرسد.
• تا حد امکان غذاهای نرم بخورید.
• با جویدن غذاهای سفت و گاز زدن اشیا به دندانتان فشار وارد نکنید.
• تا سه روز پس از عصب کشی دهان خود را با محلول آب نمک با ملایمت شستشو دهید.
• حساسیت دندانی تا چند روز پس از درمان ریشه طبیعی است. ممکن است دکتر داروهایی برای تسکین این درد تجویز کند؛ اما اگر این حساسیت‌ها و دردها بیشتر ازچند روز طول کشید، آن را با دندانپزشک‌تان در میان بگذارید؛ زیرا ممکن است مشکلی در طی عصب کشی به وجود آمده باشد.
• هنگامی که دندان شما بصورت موقت پر شده است از جویدن با آن دندان جداً خودداری کرده و در هنگام مسواک زدن و نخ دندان کشیدن بسیار محتاط باشید.
• قرارهای ملاقات منظمی را با دندانپزشک خود تنظیم کنید.

منظور از درمان مجدد ریشه چیست؟

گاهی اوقات درمان ریشه به دلایلی شکست می‌خورد؛ مثلاً:

• ممکن است دندانپزشک یکی از کانال‌های عفونی را پیدا نکرده باشد و کانال‌های دیگر را درمان کرده باشد، در اینصورت عفونت باقیمانده گسترش پیدا می‌کند.
• یا اینکه ممکن است دندانپزشک به آبچوریشن را به خوبی انجام نداده و مواد کافی برای پر کردن کانال قرار نداده باشد.
• گاهی نیز تعویق زیاد در قرار دادن روکش دائمی می‌تواند به عفونت مجدد منجر شود.
• و در نهایت گاهی ممکن است مشکلات جدیدی مانند پوسیدگی‌های جدید برای دندان پیش بیاید.

در صورت شکست درمان ریشه و بروز مشکلاتی که ذکر شد، دندانپزشک می‌تواند مجدداً دندان را عصب کشی کند.

در فرایند درمان مجدد، اندودنتیست دندان را مجدداً باز کرده و موادی که برای پر کردن در آن قرار داده است را جدا می‌کند؛ سپس به دنبال کانال عفونی جدید می‌گردد و تمامی عفونت را خارج کرده و دندان را ضدعفونی می‌کند. سپس آبچوریشن و کاشت روکش را انجام می‌دهد.

سوالات متداول

در این بخش به سؤالات پرتکرار شما درباره عصب کشی و درمان ریشه پاسخ داده‌ایم

آیا عصب کشی دردناک است؟

خیر! عصب کشی به‌عنوان یک درمان دردناک و سخت در ذهن ما جای گرفته است؛ اما بهتر است بدانید که درمان ریشه از دیگر درمان‌های دندانپزشکی دردناک‌تر نیست و چون در طی این فرایند ریشه‌ی عفونت از بین می‎رود، پس از عصب کشی دردی ناشی از عفونت پالپ احساس نمی‌کنید؛ هرچند تا چند روز امکان وجود حساسیت‌های دندانی هست؛ اما اگر به دردهای ضربانی دچار شدید سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.

آیا می‌توان پس از درمان ریشه به فعالیت‌های روزمره همچون غذا خوردن و رانندگی پرداخت؟

بهتر است تا از بین رفتن بی‌حسی برای غذا خوردن صبر کنید. تا تمام نشدن دوران نقاهت نیز بهتر است غذاهای نرم بخورید. همچنین تا پیش از قرارگیری روکش دائمی‌تان از جویدن غذا با دندان درمان شده خودداری کنید.

اگر تحت بیهوشی موضعی عادی قرار گرفته‌اید می‌توانید رانندگی کنید.

منبع: gentlewave