انواع کامپوزیت دندان | کاربرد کامپوزیت در دندانپزشکی

یکی از موادی که در ترمیم دندان‌های پوسیده کاربرد دارد کامپوزیت است؛ اما بسیاری از افراد اطلاعات کافی درباره‌ی این ماده ندارند. در این مقاله انواع کامپوزیت‌های دندان و کاربرد آن‌ها را به شما معرفی می‌کنیم. در این مقاله تمامی اطلاعات مورد نیاز درباره کامپوزیت دندان، کاربرد کامپوزیت در اصلاح طرح لبخند و ترمیم شکستگی و پوسیدگی دندان‌ها هچنین مزایا و معایب کامپوزیت را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

کامپوزیت دندان چیست؟

کامپوزیت‌‌ دندان در واقع ماده‌ای بر پایه‌ی رزین است که از ترکیب ماتریس پلیمری، شیشه و مواد معدنی ساخته می‌شوند. این ماده‌ی معدنی، که در ماتریس پلیمری یا رزینی حل شده است، به طرز قابل توجهی خواص مکانیکی کامپوزیت‌ها را افزایش می‌دهد. کامپوزیت‌های رزینی در دندانپزشکی بسیار پرکاربرد هستند.

پر کردن دندان پوسیده و حفره‌های دندانی یکی از موارد استفاده‌ی کامپوزیت در مطب‌های دندانپزشکی است. رنگ مواد کامپوزیت تقریباً با دندان طبیعی یکسان است؛ بطوری که تشخیص دندانی که با کامپوزیت ترمیم شده از دندان طبیعی دشوار بنظر می‌رسد. به دلیل کاربردهای پرشمار کامپوزیت و تاثیر آن در زیبایی دندان، این ماده در حال حذف تدریجی ترمیم‌های آمالگام از علم دندانپزشکی‌ست.

منظور از کامپوزیت ونیر چیست و با روکش پرسلن چه تفاوتی دارد؟

کامپوزیت ونیرها پوسته‌هایی نازک از جنس کامپوزیت هستند. اندازه‌ی این پوسته‌های نازک از ۰.۵ تا ۰.۷ میلی‌متر متغیر است. کامپوزیت ونیر وظیفه دارد عیوب دندانی انسان را بپوشاند. عیوبی همچون:

• ترمیم شکستگی دندان
• ترک‌خوردگی
• رنگ غیرطبیعی دندان‌ها
• پر کردن فضاهای بین دندانی
• و ناهنجاری و کج بودن دندان‌ها توسط کامپوزیت ونیر قابل اصلاح است.

برخی از افراد کامپوزیت ونیرها را با پرسلن ونیر اشتباه می‌گیرند. پرسلن ونیرها در واقع همان روکش‌های سرامیکی دندان هستند که به عنوان تاج دندان عمل می‌کنند. این روکش‌های سرامیکی با کامپوزیت ونیرهایی که به‌صورت یک پوسته بر روی دندان قرار می‌گیرند متفاوت هستند.

انواع کامپوزیت دندانی

کامپوزیت‌ها را می‌توان از نظر اندازه، نوع مواد به‌کار رفته و نحوه‎‌ی فعال‌سازی طبقه بندی کرد. از نظر نحوه‌ی فعال‌سازی فرایند پلیمریزاسیون، کامپوزیت‌های دندانی در دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

• کامپوزیت‌های سلف کیور: این نوع کامپوزیت‌ها به صورت ۲ خمیر جداگانه عرضه می‌شوند. برای استفاده از این کامپوزیت نیاز است که این دو خمیر با یکدیگر ترکیب شوند. فرایند پلیمریزاسیون در این نوع کامپوزیت بصورت شیمیایی فعال می‌شود.
• کامپوزیت‌های لایت کیور: فرایند فعال سازی پلیمریزاسیون در این نوع کامپوزیت توسط یک منبع نور صورت می‌گیرد. این کامپوزیت‌ها تنها به‌شکل یک خمیر ارائه می‌شوند.

کامپوزیت‌ها را همچنین می‌توان از نظر اندازه نیز طبقه‌بندی کرد:

• کامپوزیت ماکروفیل:

کامپوزیت‌های ماکروفیل اولین انواع کامپوزیت بودند که در ابتدای دهه‌ی ۶۰ میلادی معرفی شدند. این مواد از ذرات نسبتاً درشتی (تقریباً ۸ میکرومتر) تشکیل می‌شدند. درشتی ذرات این کامپوزیت باعث ناهمواری سطح آن می‌شود. این ناهمواری‌ها ساییدگی پوشش کامپوزیتی را افزایش می‌دهد. همچنین این نوع بافت سطح سبب می‌شود که کامپوزیت بیشتر توسط عوامل خارجی تغییر رنگ بدهد. امروزه با معرفی کامپوزیت‌های مدرن، کامپوزیت‌های ماکروفیل از رده خارج شده و دیگر استفاده نمی‌شوند.

• کامپوزیت میکروفیل:

در اواخر دهه‌ی ۷۰ میلادی، انواعی از مواد کامپوزیتی با اندازه‌ی ۰.۰۱ تا ۰.۰۴ میکرومتر معرفی شدند. اندازه‌ی ریز ذرات آن‌ها به‌طرز قابل توجهی ناهمواری سطح و تغییر رنگ را کاهش داده است؛ با این حال به دلیل نسبت بالای سطح به حجمی که دارند، مقدار مواد معدنی آن‌ها کمتر از ماکروفیل‌هاست و در نتیجه خواص فیزیکی کمتری دارند.

• کامپوزیت هیبریدی:

در راستای ترکیب استحکام ماکروفیل‌ها و سطح صاف و صیقلی میکروفیل‌ها، کامپوزیت‌های هیبریدی به بازار عرضه شدند. این کامپوزیت‌ها ترکیبی از ذرات ۴۰ نانومتری و ذرات ۱۰ تا ۵۰ میکرومتری هستند. گفته می‌شود که این نوع مواد پس از ترمیم سطحی «پتینه‌مانند» بر روی دندان ایجاد می‌کنند. کامپوزیت‌های هیبریدی مدرن حاوی ذرات بسیار کوچکی هستند؛ به همین دلیل کامپوزیت نانوهیبریدی نامیده می‌شوند.

• کامپوزیت نانوفیل:

کامپوزیت‌های نانوفیل از ذرات بسیار کوچکی با اندازه‌ی ۰.۰۱ تا ۰.۰۰۵ میکرومتر تشکیل شده‌اند. کامپوزیت‌های نانوفیل هم استحکام بالایی دارند و هم پس از ترمیم نهایی سطحی صیقلی را به دندان می‌بخشند. به دلیل ویژگی‌هایی که ذکر شد، کامپوزیت‌های نانوفیل و کامپوزیت‌های هیبریدی که از ذرات نانوفیل تشکیل شده‌اند (نانوهیبریدی)، امروزه بسیار و در سطح جهانی پرکاربرد هستند.

انواع کامپوزیت از نظر کاربرد و موارد مصرف

کامپوزیت‌ها در بسیاری از درمان‌های دندانپزشکی کاربرد دارند. بر اساس این کاربردها نیز می‌توان این مواد را طبقه‌بندی کرد.

• کامپوزیت قدامی: این کامپوزیت‌ها، همانطور که از نامشان پیداست، بیشتر برای دندان‌های جلویی استفاده می‌شوند. به همین دلیل عملکرد این کامپوزیت‌ها از نظر زیبایی‌شناسی بسیار حائز اهمیت است. از این کامپوزیت‌ها در ترمیم‌های کلاس III، IV و V کاربرد دارند؛ در نتیجه انتخاب رنگ آن‌ها نقش چشمگیری در زیبایی دندان‌ها دارد.

رنگ‌های استاندارد کامپوزیت‌های قدامی در ۴ گروه A, B, C, D تقسیم می‌شوند. این رنگ‌های خود به زیرگروه‌های مختلفی همچون A1 , A2 و… تقسیم می‌شوند. بسیاری از افراد از کامپوزیت قدامی برای اصلاح لبخند و سفیدسازی دندان‌های خود استفاده می‌کنند. انتخاب رنگ کامپوزیت توسط خود شما با مشورت دندانپزشکتان انجام می‌شود.

• کامپوزیت خلفی: کامپوزیت‌های خلفی برای ترمیم دندان‌های مولر و پرمولر استفاده می‌شوند. بدیهی است که درمورد این کامپوزیت‌ها ویژگی‌هایی همچون استحکام بالا و مقاومت به سایش مهم‌تر از زیبایی‌شناسی است. این کامپوزیت‌ها باید دوام و استحکام بالایی داشته باشند تا بتوانند فشار ناشی از جویدن غذا را تحمل کنند. کامپوزیت‌های خلفی نیز در طیف‌های رنگی مختلف ارائه می‌شوند و درحال حذف کردن ترمیم‌ها و پرکردن دندان با آمالگام از دنیای دندانپزشکی می‌باشند؛ زیرا این کامپوزیت‌ها هم استحکام دارند و هم، برخلاف آمالگام، با رنگ طبیعی دندان تطبیق پیدا می‌کنند.
• کامپوزیت سیال: کامپوزیت‌های سیال یا مایع، نوعی دیگر از کامپوزیت‌های دندانی هستند که کار کردن با آن‌ها راحت است. این کامپوزیت‌ها برای ترمیم حفره‌ها، منافذ و پوسیدگی‌های کوچک به کار می‌روند.
• کامپوزیت یونیورسال: کامپوزیت یونیورسال یا جهانی نوعی از پرکاربردترین مواد دندانپزشکی است که استحکام کامپوزیت‌های خلفی و زیبایی کامپوزیت‌های قدامی را با هم ترکیب می‌کند و شامل طیف وسیعی از رنگ‌ها می‌شود؛ بنابراین این نوع کامپوزیت هم در ترمیم دندان‌های خلفی و هم در ترمیم دندان‌های قدامی و ترمیم‌های زیبایی کاربرد دارد.

کدام نوع کامپوزیت برای اصلاح لبخند مناسبتر است؟

مهم‌ترین کاربرد کامپوزیت پر کردن پوسیدگی‌ها است؛ با این حال این مواد تاثیر بسزایی بر زیبایی دندان‌ها و ساخت یک لبخند زیبا دارند. بسته به میزان آسیبی که به دندان‌ها رسیده، برای اصلاح طرح لبخند می‌توان از کامپوزیت‌های قدامی و یونیورسال استفاده کرد. درباره اقدامات لازم قبل از اصلاح طرح لبخند بیشتر بخوانید.

مزایا و معایب کامپوزیت ونیر

مزایا

• کامپوزیت‌های رزینی به رنگ طبیعی دندان شباهت بسیاری دارند و دندان‌هایی با روکش کامپوزیت به سختی از دندان‌های طبیعی تشخیص داده می‌شوند. این مواد یک انتخاب عالی برای ترمیم لبخند و زیباسازی دندان‌ها محسوب می‌شوند.
• پروسه‌ی انجام ترمیم کامپوزیت معمولاً راحت‌تر از روکش‌های پرسلن انجام شده و مدت زمان بسیار کمتری نیاز دارد.
• کامپوزیت‌ها گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه‌تر از ونیر‌های سرامیکی به حساب می‌آیند.
• ترمیم کردن کامپوزیت‌های آسیب‌دیده آسان است.

معایب

• ونیرهای کامپوزیتی نسبت به روکش‌های پرسلن از دوام کمتری برخوردارند. بطوری که میانگین طول عمر کامپوزیت‌ها ۵ سال و روکش‌های سرامیکی ۱۰ تا ۱۵ سال می‌باشد.
• در مجموع مقاومت کامپوزیت‌ها نسبت به مواد رنگی خیلی زیاد نیست و این مواد ممکن است به راحتی لکه‌دار شوند.

یک کامپوزیت خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

برای بررسی مناسب بودن یک برند خوب کامپوزیت باید به برخی از ویژگی‌های اساسی آن توجه کنیم؛ برای مثال:

• تناژ رنگی کامپوزیت
• درجه درخشش و بازتاب نور آن
• درجه اشباع رنگدانه‌های موجود در آن یا به اصطلاح شدت رنگ آن
• میزان تطابق آن با مینای دندان
• استحکام کامپوزیت از موارد تعیین کننده در باکیفیت بودن یک کامپوزیت هستند.

یک کامپوزیت ونیر مناسب علاوه بر استحکام و دوام کافی باید ثبات رنگی داشته باشد و در برابر لکه شدن مقاومت کند. همچنین این پوشش رزینی باید درجه شفافیت و درخششی طبیعی داشته باشد تا قابل تشخیص از دندان‌های طبیعی نباشد.

مراحل ترمیم دندان با کامپوزیت

1. تمیز کردن دندان: کامپوزیت به خوبی بر روی دندان‌های جرم‌دار قرار نمی‌گیرد؛ بنابراین دندانپزشک ابتدا دندان را به خوبی پالیش کرده تا تمامی کثیفی‌ها و جرم‌ها با کمک پولیش دندان زدوده شوند.
2. اصلاح مشکلات دندانی: در این مرحله پزشک به درمان پوسیدگی‌ دندان رسیدگی کرده و آن‌ها را برمی‌دارد تا سطح دندان برای قرار گرفتن کامپوزیت آماده شود.
3. استفاده از اسید اچ: در این مرحله دندانپزشک با استفاده از ماده‌ی اسیدی ژله مانندی به نام اسید اچ سطح دندان را متخلخل می‌کند تا کامپوزیت بتواند به خوبی بر روی دندان قرار بگیرد. اسید اچ به مدت ۱۵ ثانیه بر روی دندان مانده و سپس شسته می‌شود.
4. قرار دادن کامپوزیت: حال دندانپزشک کامپوزیت را با یک قلم مخصوص بر روی دندان قرار می‌دهد.
5. فیکس کردن کامپوزیت: اگر از کامپوزیت‌ لایت کیور استفاده شده، دندانپزشک نوری مخصوص را به مدت ۱۵ تا ۲۰ ثانیه بر روی کامپوزیت قرار می‌دهد تا فرایند پلیمریزاسیون درون کامپوزیت آغاز شده و این ماده سفت و فیکس شود.
6. فرم دهی: در این مرحله دندانپزشک در صورت لزوم لایه‌های بیشتری از کامپوزیت را بر روی دندان قرار می‌دهد تا به فرم دلخواه برسد؛ سپس مانند مرحله‌ی قبل آن را با نور فیکس می‌کند.
7. استفاده از کاغذ کربن: دندانپزشک کاغذی مخصوص را به بیمار داده و از او می‌خواهد که کاغذ را گاز بگیرد. این عمل نقوص موجود در کامپوزیت دندان را نشان می‌دهد. در صورت وجود مشکل دندانپزشک آن را برطرف می‌کند.

مراقبت‌های لازم پس از ترمیم دندان با کامپوزیت

• بلافاصله پس از اتمام درمان غذا نخورید.
• تا حد امکان از غذاهای سفت و نوشیدنی‌های سرد و داغ پرهیز کنید.
• دندان‌ها را روزانه با یک مسواک نرم و خمیردندان مناسب کامپوزیت و با خواص غیررنگی و غیرساینده مسواک بزنید.
• از دهانشویه‌های غیرالکلی و غیررنگی استفاده کنید.
• از نخ دندان استفاده کنید.
• از نوشیدنی‌های رنگی همچون قهوه و شراب تا حد امکان پرهیز کنید؛ زیرا موجب لکه دار شدن کامپوزیت می‌شوند.
• از ژل‌های فلورایدی که دندانپزشک تجویز می‌کند استفاده کنید.
• از دندان قروچه کردن بپرهیزید. در صورتی که مبتلا به بروکسیسم هستید با مشورت دندانپزشک، یکی از انواع نایت گارد که برای شما مناسب باشد استفاده کنید.

منبع: dentaltix